Аёлнинг хатоси кечирилмайди

- Қиз туғмай ўлай ман, қариганимда шу иснод ҳам бормиди бошимда?..- Сожида хола рўмолининг учи билан кўз ёшларини артиб, ердан бош кўтармай гапирарди.
— Эҳ, билмасам, қуда, келиндан шуни кутмагандик биз ҳам... Учта боласи бор-а?! Наҳотки уч боланг ҳам кўз олдингга келмади, дейман ўтирган жойларим билан куйиб кулми кўкка совурилиб. Яна бир оғиз кечирим ҳам сўрамайди. Одамни ақлдан адаштирмасин экан-да...- Қудасининг гаплари шундоқ ҳам эзилаётган юрагига ханжардек ботиб, Сожида хола иззилаб йиғлаб юборди:
— Акалари ўлдирамиз, бизга бундай сингилнинг кераги йўқ, дейишяпти. Ўша гаплар чиққанидан кейин, дадасининг қон босимлари кўтарилиб, бир томонлари ишламай қолганидан хабарингиз бор. Нима қилай, қонимизда бундайлар йўқ эди-ку. Қайси гуноҳларим учун бу кунларга қолдим-а...- Қуда бўлмиш қудағай хотиннинг зориллашидан ўксиниб кетди. “Она бояқишда нима айб? Қайси она фарзандидан нотинч бўлишни, боласининг оиласи бузилиб сарсон бўлишини истайди? Ҳеч бири. Ёшларда тавфиқ бўлмаса, катталарда нима айб...” Кўнглидан шу гаплар кечиб, Сожида холага хайрихоҳ тикилди:
- Қуда, улар ажрашишмайди. Ҳозир бу шармандаликни ўзаро икки хонадон биламиз. Ёпиғлиқ қозонни ёпиқлигича қолдириш ҳам ўзимизнинг қўлда. Мен бу ерда фақат невараларимнинг тақдирини ўйлаяпман...
Қудасини кузатиб қайтгач ҳам Сожида холанинг кўз ёшлари тинмади. Идишга қайнатиб совутилган сув олиб, эрининг дориларини чириш учун ичкарига кириб кетди.
- ... Ажрашаман, дада. Қандай қилиб менга хиёнат қилган хотин билан яшайман? Ҳаёт одамга бир марта берилади...- Шуҳрат алам билан қўлларини мушт тугди.
- Сени яхши тушуниб турибман, ўғлим, лекин бир эмас, учта боланг бор, ахир. Эркак кишининг ғурури – фарзандлари. Эрта бир кун фарзандларинг ўксиниб юрганини кўрсанг, пушаймон қилмайсанми? Агар ажрашмасанг, бу сирни ҳеч ким билмайди. Ажрашадиган бўлсанг, сиринг очилиб, шаънинг топталади ўғлим...- Шодиёр ака ўзини ўртаётган оғриқли ўйини ўғлига тушунтирганича, минг бир азобни бошдан кечирди. Шуҳрат “ялт” этиб дадасига қаради:
- Дадажон, ахир...- У калласига келган гапни айтмоққа оғиз жуфтлади-ю, негадир ўзини тўхтатди.- Кўнгилни қандай алдайман, дадажон... Хиёнаткор хотин билан бир том остида яшаш, бир уйга кириб-чиқишнинг ўзи бўладими...- Шуҳрат кейинги гапларини паст, изтиробли товушда айтди. Шавкат ака ўғлининг ҳам ажрашгиси йўқлигини пайқаб, бироз таскин топгандай бўлди. Аммо келиничи, келини ҳам хатосини англаб, узр сўраб келармикан? Хотин дегани ҳам янглиш қалтис қадам босиб, ҳам яна қайсарлик қилиб туриб олса... Эҳ, одамларга нима бўлган ўзи...
*** 
Шуҳрат Лайлони талабаликнинг биринчи кунларидаёқ ёқтириб қолганди. Гапирганда киши кўзига тик қарамайдиган, бирор гап сўрасангиз узун, оппоқ бармоқларини ўйнаб, ёноқларига қизиллик югуриб, ийманибгина сўзлайдиган қизни кузатиб юриб, иккинчи курсни битирар арафада унга кўнглини очди. Қизнинг ҳам йигитга мойиллиги бор эканми, Шуҳратнинг изҳорларини жилмайиб қўйиш билан қабул қилган бўлди. Севги тўла кунлар, аҳду паймон, соғинч, рашк ва муҳаббат ришталари кундан кунга бир биридан куч олиб, таҳсилдан кейин муносабатларни никоҳ билан мустаҳкамладилар. 
Тўйдан кейин Шуҳрат иш тақозоси билан тез-тез хизмат сафарларига бориб турар, Лайло келинлик, рафиқалик хизматидан ошиниб эгаллаган касби бўйича ишлаёлмади ҳам. Шуҳрат баъзида ўсмоқчилаб, рафиқасидан ишламаётгани учун ўксинмаётганини сўраса, Лайло жилмайиб:
-Олдин рафиқалик бурчимни, кеилнлик вазифамни, оналик касбимни қойиллатиб бажаришни ўрганай, ана ундан кейин ўқиган соҳам бўйича ишларман,- деганди. Шу-шу бирин кетин туғилган болалар, уй-рўзғор ишларига кўмилиб қолиб, иши ҳам, дипломи ҳам эсидан чиқиб кетди. Ҳаммаси бир текисда, ажойиб кечаётганди. Нимадир бўлиб бахтли оиланинг мусаффо осмонига қора булут кўланка солди. Қора булутки хонадон шаънига бир умрга соя соладиган, исноди бошни эгиб, юзни қора қиладиган...
*** 
— Ойижон, ҳеч бўлмаса сиз менга ишонинг! Мен хиёнаткор эмасман! Виждоним тоза менинг!- Лайло зўр бериб онасига гап уқтиришга уринарди. Сожида хола ҳўнграганча йиғлаб юборди:
Виждонинг тоза бўлса, поклигингни исботлагин-да, уйингга бориб ўтир. Болаларинингни сарсон қилма! Беваликнинг қийинчилиги қурсин! Ахир қайнотанг бир неча марта келди-ку, яна нима керак сенга?
Ойижон билан Шуҳрат акам менга ишонишмаяпти. Гўёки мен хиёнаткорман, гўёки мен бошқа эркак билан дон олишяпман. Биз қайси замонда яшаяпмиз, ойижон? Наҳотки, эркак билан аёл дўстона муносабатда бўлолмаса?! Хўш, синфдошим билан дўстона гаплашсам, учрашсам бунинг нимаси ёмон? Шунга шунча ваҳима қилиш керакми?..- Она қизининг гапларига тоқат қилолмай қолди:
-Уят эмасми, болам?! Мен дўстона учрашяпман, учрашсам нима бўлибди, дейишингнинг ўзи шармисорлик эмасми?! Шу бир оғиз гапинг билан хиёнатингни тан оляпсан-ку! Биз ўзбек аёлимиз, қизим! Мусулмонмиз! Биз учун бир пайтлари бирга ўқиган синфдош йигит тугул, ҳатто эримизнинг яқин қариндошлари ҳам бизга номаҳрам саналади! Номаҳрам аёл билан номаҳрам эркакнинг хуфёна учрашуви зинога элтади! Сен шу гапларингни ўйлаб гапиряпсанми?! Эринг йўқлигида, ундан берухсат, бесўроқ аллақаёқдаги синфдошинг билан учрашибюринг сенингча хиёнатга кирмайдими? Лайло-я, қизгинам-а, шундай чиройли бахтингга ўзинг дарз кеткизиб ўтирибсан-а!? Яна иддаоларинг ортиқча. Сендан шундай ақлсизликни кутмагандим...
Лайло индамади. Шу топда у ўзича ҳақ эди. “Шундай одамлар орасида, шу муҳитда туғилганимдан рози эмасман,- деб ўйлаётганди у- эркак билан аёл деб ажратиш қаердан чиққан? Одамлар қачон бир-бирига инсон сифатида қарайди?” Жувон шу хаёллари билан ҳарчанд ўзига таскин беришга уринмасин, кўнглининг бир чеккаси хижилланиб тураверди. Кўнглидаги ғубор ҳадеганда тарқалавермаганди, қўл телефонидан қандайдир рақамларни териб қўнғироқ қила бошлади.
- Фарида, яхшимисан ўртоқ? Вақтинг қанақа, бирор жойда ўтирайлик, жуда кайфиятим йўқ... Бироз чалғирмидим...- Нарёғдан тасдиқ жавоби бўлди, чоғи Лайло телефонини ўчириб, кийинишга тушди.
- Ойи, мен бирор соатларда қайтаман. Фарида билан кўришмоқчиман. Эзилиб кетдим уйда...- Сожида хола индамади. Онанинг қизидан кўнги ранжигани шундоқ билиниб турганди...
Дугонаси Лайлони ўзлари ҳар гал ўтириб дам оладиган қаҳвахонада кутиб ўтирган экан. Салом-аликдан сўнг Фарида хавотирли оҳангда гап бошлади:
- Лайлош, нима гап ўзи? Тинчмисан?
- Ҳмм... Ўзим шунчаки... Бироз кайфиятим йўқ эди. Шунга ўтирайлик дедим...
- Тинчликка ўхшамайди ўртоқ. Мендан ниманидир яширишга уриняпсан. Ичингда изтироб бор. Гапир. Бўл аввал сен гапир, кейин мен билганларимни айтаман.- Лайло алам билан ютиниб қўйиб, бошини қуйи солди:
- Айтмасам ҳам ҳаммасидан хабар топган кўринасан. Ўзинг гапиравер. Бир нарсани айтгани ҳам қўрқиб қолганман. Ҳамма мени нотўғри тушунади. Биров одам санаб мени тушунишни истамайди. Ҳамма учун мен ёмонман, ақлсизман...
- Лайло,- Фарида қаҳвахона хизматчиси қўйиб кетган яхна ичимликни идишларга қуя туриб гап бошлади,- аслида ҳам хато қилганингни ўзинг ҳам яхши биласан. Менику бор гапдан хабарим йўқ, лекин тунов куни Нигора ўғилчасига суннат тўйи қилган экан, беш-олти синфдош қизлар йиғилишгандик.- Фарида шундай деб Лайлога зимдан назар солганди, жувон қизаринқираб, лабларини қимтиб олди.- Лайло, яхши иш бўлмабди, ўртоқ. Лазиз билан ўртангизда қандай муносабат бор, билмадиму, лекин Дилфузанинг айтишича Лазизнинг хотини “оиламизни бузмоқчи бўлиб юрибди, эримнинг ҳол жонига қўймайди. Эрим ҳам қулоғидан телефонини қўймай пана-паналарда шивирлагани шивирлаган. Мен у хотинни тинч қўймайман, шармандасини чиқараман”, деган экан. Мен ғийбат гапларга ишонмайман. Айниқса, сен ҳақингдаги гапларга! Шунинг учун ўз оғзингдан ҳаммасини эшитмоқчиман. Хўш, бу гаплар қаердан чиқяпти? Нега атрофингда бунақа фисқу фасод гаплар айланиб юрибди?
Фарида гапини тугатар тугатмай Лайло ҳўнграб йиғлаб юборди. Бироз йиғлаб ҳовуридан тушгач, ҳозирги ҳолатига сабаб бўлаётган вазиятни дугонасига гапириб бера бошлади.
- Шунақа, дегин... Биласанми, мени нима оғринтиряпти, сен шу ҳолатингда ҳам ўзингни ҳақ деб билаётганинг. Лайло, дугонажон, ахир виждонинг қийналяпти-ку! Сен нима деб ўйлагандинг, эркак билан аёл ҳеч замонда дўст бўлибдими? Аёл учун севгани ҳам, дўсти ҳам, ўртоғию яқин кишиси ҳам эри бўлади! Наҳотки шу ҳақиқатни унутдинг?! Яна, Шуҳрат акам мени хиёнаткорликда айблаяптилар, деб эрингдан хафа ҳам бўляпсан. Сен хато қиляпсан, дугонажон. Эрингдан кечирим сўрашинг керак. Бу ерда унинг айбини кўрмаяпман.
- Узр сўраганим билан мени тўғри тушунармиканлар? Улар мендан қаттиқ ранжиганлар...- Лайло нажот истагандек дугонасига илтижоли термулди.
- Агар истасанг, ўзим улар билан гаплашаман. Тўғри, эр-хотиннинг орасига эсини еган тушади-ю, лекин ҳаракат қилиб кўраман. Шуҳрат ака ақлли, мулоҳазали инсон, умид қиламанки, улар сени тўғри тушуниб, кечирадилар. Лекин сен ҳам бошқа бундай ишларни қилма. Сенинг ҳаётинг, бахтинг оиланг билан. Дўст, синфдош деган гаплар ортда қолиб кетганига анча бўлди. Унутма. Аёлнинг хатоси кечирилмайди! Аёлни ақлдан адаштирмасин!..
Лайло овоз чиқармайгина дугонасининг гапларини тасдиқлади.